εργοτίνη

Αλκαλοειδές που παράγεται από τον φυτοπαθογόνο μύκητα Claviceps purpurea. Ο μύκητας αυτός προκαλεί τη σκωρίαση των σιτηρών. Προσβάλλει τα φυτά στο στάδιο της ανθοφορίας, καθώς εμφανίζεται στις ωοθήκες των λουλουδιών που πρόκειται φυσιολογικά να γίνουν καρπός. Το μυκήλιο αναπτύσσεται μέσα στην ωοθήκη και την καταστρέφει. Παράγει κονίδια πάνω σε πολυάριθμους κονιδιοφορείς, τα οποία μεταφέρονται με τον άνεμο. Τα άτομα επίσης προσελκύονται από μία σακχαρώδη ουσία, που παράγει ο μύκητας. Το μυκήλιο διατηρεί το σχήμα του σπόρου του σιταριού, αλλά τον κάνει να φαίνεται λίγο μεγαλύτερος και να έχει μαύρο χρώμα. Αυτοί οι σπόροι λέγονται εργότια. Μπορούν επίσης να ονομαστούν και με τη γενικότερη ονομασία σκληρώτια. Αυτά ακριβώς περιέχουν το ισχυρό αλκαλοειδές ε. Η ε. έχει πολλές φυσιολογικές επιδράσεις στον άνθρωπο, ιδιαίτερα στην αγγειοσυστολή. Προκαλεί επίσης συσπάσεις της μήτρας και χρησιμοποιείται στην ιατρική για τις διακοπές της κύησης, όπως επίσης και ως βοήθεια κατά τον τοκετό. Προκαλεί όμως (αν δοθεί σε ποσότητες μεγαλύτερες του κανονικού) δηλητηριάσεις. Συνήθως οι δηλητηριάσεις από ε. αποκτούν μορφή επιδημίας, γιατί οφείλονται στην κατανάλωση ψωμιού παρασκευασμένου με αλεύρι από προσβεβλημένο σιτάρι. Μια τέτοια επιδημία, που πήρε τεράστια έκταση, εκδηλώθηκε στη Γαλλία το 1952. Η δηλητηρίαση από ε. λέγεται εργοτισμός και μπορεί να είναι χρόνια, από μακρόχρονη κατανάλωση μικρών ποσοτήτων ε. σε ψωμί, ή οξεία και συνήθως θανατηφόρα από κατανάλωση μεγάλης ποσότητας ε. είτε ψωμιού, είτε άλλου είδους (βλ. λ. εργοτίαση· εργοτισμός). Χημικά έχει αποδειχθεί ότι η ε. δεν είναι ένα μόνο αλκαλοειδές, αλλά αποτελεί μείγμα περισσότερων αλκαλοειδών· από αυτά έχουν απομονωθεί και ελήφθησαν σε καθαρή κατάσταση περισσότερα από δέκα. Αυτά τα αλκαλοειδή παρουσιάζονται κατά ζεύγη ισομερών που το αριστερόστροφο παρουσιάζει τη φυσιολογική δράση που προαναφέρθηκε και το δεξιόστροφο είναι ανενεργό ή οπωσδήποτε πολύ λιγότερο ενεργό. Όλα αυτά τα αλκολοειδή διασπώνται με μεθυλαλκοολικό KOH και δίνουν ως τελικό προϊόν το λυσεργικό οξύ, από το οποίο παρασκευάστηκε συνθετικά το διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέος. Τα τελευταία χρόνια απέκτησε ιδιαίτερη σημασία. Προκαλεί παροδικά καταστάσεις ανάλογες με τη σχιζοφρένεια. Τα απλούστερα αλκαλοειδή που περιλαμβάνει η ε. είναι η εργονοβίνηεργομετρίνη, η εργοταμίνη, η εργοκριστίνη κ.ά. Ιδιαίτερα δραστικά είναι η εργομετρίνη και η εργοκριστίνη.